BLTTDS năm 2015 được ban hành đã tháo gở những khó khăn vướng mắc mà trong thực tiễn giải quyết các vụ việc dân sự mà BLTTDS năm 2004 chưa quy định. Tuy nhiên, sau hơn bốn tháng áp dụng vào thực tế, BLTTDS năm 2015 đã bước bộc lộ một số khó khăn nhưng chưa có văn bản hướng dẫn thi hành. Trong bài viết này, tác giả xin đề cập đến vướng mắc trong việc xem xét hủy quyết định cá biệt trong vụ án dân sự, cụ thể là giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Tại khoản 1 và khoản 2 Điều 34 BLTTDS năm 2015 quy định: 1. Khi giải quyết vụ việc dân sự, Tòa án có quyền hủy quyết định cá biệt trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự trong vụ việc dân sự mà Tòa án có nhiệm vụ giải quyết; 2. Quyết định cá biệt quy định tại khoản 1 Điều này là quyết định đã được ban hành về một vấn đề cụ thể và được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể. Trường hợp vụ việc dân sự có liên quan đến quyết định này thì phải được Tòa án xem xét trong cùng một vụ việc dân sự đó.
Khoản 1 và khoản 2 Điều 3 Luật tố tụng hành chính năm 2015 (có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2016) quy định: 1. Quyết định hành chính là văn bản do cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan, tổ chức được giao thực hiện quản lý hành chính nhà nước ban hành hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan, tổ chức đó ban hành quyết định về vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể; 2. Quyết định hành chính bị kiện là quyết định quy định tại khoản 1 Điều này mà quyết định đó làm phát sinh, thay đổi, hạn chế, chấm dứt quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc có nội dung làm phát sinh nghĩa vụ, ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Ngày 19/9/2016, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao có Giải đáp số 02/GĐ-TANDTC giải đáp một số vấn đề về tố tụng hành chính, tố tụng dân sự; trong đó, có giải thích rằng: giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là quyết định hành chính. Như vậy, khi cơ quan có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho một chủ thể nào đó, mà đương sự trong vụ án dân sự cho rằng việc cấp giấy đó là không đúng quy định, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của họ thì họ có quyền yêu cầu Tòa án hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đó trong cùng một vụ án dân sự theo Điều 34 BLTTDS năm 2015.
Trong các vụ án dân sự tranh chấp quyền sử dụng đất, nếu đương sự có yêu cầu hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà Ủy ban nhân dân có thẩm quyền đã cấp cho một trong các bên, thì Tòa án phải xem xét việc cấp giấy đó có đúng hay không để giải quyết trong cùng một vụ án dân sự. Trước khi BLTTDS năm 2015 có hiệu lực thì việc giải quyết yêu cầu hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất Tòa án hai cấp không xem xét đến việc còn thời hiệu hay không. Vì theo quy định tại Điều 5 Thông tư liên tịch số 01/2014/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP ngày 06/01/2014 (viết tắt là TTLT 01/2014), hướng dẫn thi hành Điều 32a của BLTTDS năm 2004: Tòa án không áp dụng thời hiệu quy định trong pháp luật tố tụng hành chính khi xem xét yêu cầu hủy quyết định cá biệt rõ ràng trái pháp luật. Tuy nhiên, tại khoản 4 Điều 154 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2016) quy định: Văn bản quy phạm pháp luật hết hiệu lực thì văn bản quy phạm pháp luật quy định chi tiết thi hành, văn bản đó cũng đồng thời hết hiệu lực. Như vậy, khi BLTTDS năm 2004 hết hiệu lực thi hành thì TTLT 01/2014 cũng đồng thời hết hiệu lực.
Vì vậy, khi BLTTDS năm 2015 có hiệu lực thi hành thì không thể áp dụng Điều 5 TTLT 01/2014 để xác định: không áp dụng thời hiệu quy định trong pháp luật tố tụng hành chính khi xem xét yêu cầu hủy quyết định cá biệt rõ ràng trái pháp luật. Vậy, khi áp dụng Điều 34 BLTTDS năm 2015 để xem xét hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trong vụ án dân sự thì Tòa án có áp dụng thời hiệu theo quy định tại điểm a khoản 2 Điều 116 của Luật tố tụng hành chính năm 2015 hay không? Vấn đề này, hiện nay có hai quan điểm như sau:
Quan điểm thứ nhất cho rằng: theo khoản 4 Điều 154 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 thì hiện nay TTLT 01/2014 đã hết hiệu lực; căn cứ điểm a khoản 2 Điều 116 của Luật tố tụng hành chính năm 2015 quy định: thời hiệu khởi kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính là 01 năm kể từ ngày nhận được hoặc biết được quyết định hành chính, hành vi hành chính. Trong thời gian chưa có văn bản hướng dẫn áp dụng Điều 34 BLTTDS năm 2015 thì cần phải áp dụng thời hiệu khởi kiện yêu cầu hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo quy định của Luật tố tụng hành chính. Trong quá trình giải quyết vụ án dân sự, nếu có xem xét yêu cầu hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà thời hiệu không còn thì Tòa án có thể kiến nghị Ủy ban nhân dân có thẩm quyền thu hồi giấy để cấp lại cho đúng quy định.
Quan điểm thứ hai cho rằng tại khoản 4 Điều 34 BLTTDS năm 2015 có quy định: thẩm quyền của cấp Tòa án giải quyết vụ việc dân sự trong trường hợp có xem xét việc hủy quyết định cá biệt được xác định theo quy định tương ứng của Luật tố tụng hành chính về thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp huyện, Tòa án nhân dân cấp tỉnh. Như vậy, khi xem xét hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trong cùng vụ án dân sự, thì thẩm quyền của Tòa án xác định theo Luật tố tụng hành chính, không thể vận dụng thời hiệu khởi kiện quyết định cá biệt theo Luật tố tụng hành chính để áp dụng trong trường hợp này. Các vụ tranh chấp đất đai hiện nay, đa số giấy chứng nhận quyền sử dụng đất liên quan đến diện tích đất tranh chấp được cấp giấy đã lâu. Nếu xác định thời hiệu khởi kiện theo Luật tố tụng hành chính thì đa số giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã hết thời hiệu khởi kiện. Trong quá trình giải quyết vụ án, theo yêu cầu của đương sự và có căn cứ cho rằng việc cấp giấy đó không quy định, nếu Tòa án không xem xét hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đó thì việc giải quyết vụ án không triệt để và khi án có hiệu lực thì không thể thi hành được.
Hiện nay, Tòa án nhân dân tối cao chưa có văn bản hướng dẫn thi hành Điều 34 BLTTDS năm 2015 nên những người tiến hành tố tụng còn lúng túng khi áp dụng thời hiệu giải quyết các trường hợp hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trong vụ án dân sự. Do đó, đề nghị Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao sớm ban hành văn bản hướng dẫn thi hành đối với trường hợp này, để các cơ quan tiến hành tố tụng áp dụng thống nhất trong quá trình giải quyết các vụ án dân sự.
Tác giả bài viết: Nguyễn Văn Phi
Nguồn tin: Phòng 9 – VKSND TP. Cần Thơ
Mr. Quynh
